توتیای دریایی: توکسینولوژی، ترکیبات فعال زیستی و مدیریت درمان آن

زمینه: توتیاهای دریایی به دلیل پوست خاردار خود در شاخه خارپوستان (echinoderm) طبقه بندی می گردند. ساپونین ها، عمده متابولیت های مسئول فعالیت های بیولوژیکی خارپوستان هستند. گفته می شود حدود 80 گونه از توتیای دریایی برای انسان زهری می باشند. خار، پدیسلاریا و برخی از اندام های دیگر نظیر غدد جنسی و مایع سلومیک این جانوران، حاوی توکسین ها و ترکیبات فعال می باشند. در این مطالعه مروری، توکسینولوژی، ترکیبات فعال زیستی عصاره های آنها و مدیریت درمان آسیب با این جانوران زهرآگین، مورد ارزیابی قرار گرفته اند. یافته ها: کنتراکتین a، اکینوکروم a، اکینومترین، پروتئین عمده زرده (myp)، سنتروسین های 1 و 2، کاتپسین x/b، استرونگیلوستاتین های 1 و 2، ویتلوجنین، توکسین ut841، اسپینوکروم ها و گروه پروستاتیک پدیتوکسین به نام پدوکسین از مهم ترین ترکیبات به دست آمده از این جانوران می باشند. بعضی افراد به دنبال خوردن غدد جنسی توتیای دریایی، به ویژه در طول فصل تولید مثل، علائم مسمومیت را از خود نشان می دهند. برخی از این علائم شامل علائم آلرژی به عنوان اولین علامت، حالت تهوع، اسهال، استفراغ، دیسترس اپی گاستر، سردرد شدید، تورم لب، تورم دهان، ایجاد بزاق، درد شکمی و برخی علایم سیستمیک نظیر افت فشار خون، بی حسی و ضعف هستند. اکثر آسیب زایی با توتیاهای دریایی می تواند از مواجهه با خارهای آنها ایجاد گردد که می توانند تولید عوارض متعددی مانند گرانولوما، آرتریت سینویت، ادم، هیپرکراتوز و حتی نورمای عصب نمایند. آسیب با پدیسلاریاها ممکن است ایجاد درد شدید، ادم موضعی، خونریزی، بی حالی، ضعف، مورمور شدن، درد مفاصل، آفونی، گیجی، سنکوپ، فلج عضلانی عمومی، دیسترس تنفسی، هیپوتانسیون و به ندرت مرگ کند. پس از آسیب با توتیای دریایی، حذف خارها و پدیسلاریا جهت به حداقل رساندن تماس با منبع زهر و متعاقباً درمان زخم ها و علایم مسمومیت با حداکثر سرعت ممکن بایستی انجام گردد. نتیجه گیری: زهرهای برخی از توتیای دریایی شامل توکسین ها و ملکول های فعال زیستی هستند که با مکانیسم های متنوع، اثرات سمیت خود را بر قربانیان خود اعمال می نمایند. با وجود مطالعات مختلف در زمینه توکسینولوژی این جانوران، مطالعات جامعی که منجر به شناسایی توکسین خالص، از زهر خام آنها گردیده باشد، انگشت شمار و ناتمام بوده که جای انجام مطالعات بعدی در آینده را باز گذاشته است.